Y HỌC CỔ TRUYỀN HỖ TRỢ ĐIỀU TRỊ COVID-19
Bộ Tế đã có văn bản chỉ đạo về phối hợp Y học cổ truyền trong điều trị SARS-CoV-2 từ đợt dịch bùng phát đầu năm 2020. Trải nghiệm hơn một năm dịch hoành hành trên toàn thế giới, cơ chế, tổn thương và điều trị bệnh ngày càng sáng rõ thì điều trị kết hợp Y học cổ truyền càng rõ về biện chứng luận trị cho đến pháp trị và cụ thể hơn cho từng giai đoạn.
BIỆN CHỨNG LUẬN TRỊ
Khi bị nhiễm SARS-CoV-2, bệnh thường diễn tiến:
- Giai đoạn đầu, hay giai đoạn xâm nhập vào cơ thể và nhân lên của virus: Xuất hiện các triệu chứng: ho, sốt, ớn lạnh, đau họng, mất vị giác, mất khứu giác. Giai đoạn này tương đương với phần vệ của cơ thể bị tấn công và phản ứng của cơ thể lại là xuất hiện các triệu chứng, chủ yếu là ở hô hấp trên.
Giai đoạn này điều trị nâng cao khả năng bảo vệ cơ thể và các bài thuốc tăng tính ức chế virus nhân lên. Theo YHCT thì phù chính – khu tà cho giai đoạn này.
Nếu phần vệ (bảo vệ cơ thể đủ khỏe mạnh) bệnh nhân sẽ dần hết triệu chứng và khỏi bệnh. Nếu chính khí không đủ, tà khí không đẩy được ra khỏi cơ thể thì sẽ chuyển sang giai đoạn sau.
- Giai đoạn tổn thương phổi và rối loạn đông máu, giảm tưới máu gây ra các triệu chứng hô hấp như sốt cao, ho, khó thở, thở nhanh, người mệt mỏi, đau cơ, ngại vận động… Tương ứng với giai đoạn bệnh đã vào phần dinh – khí theo quan niệm y học cổ truyền
Giai đoạn này điều trị cần phối hợp giữa lưu thông khí huyết và bổ phế khí kết hợp với thanh nhiệt giải độc
- Giai đoạn tổn thương phổi nặng và đông máu lan tỏa cùng với tổn thương nhiều cơ quan với các triệu chứng khó thở nặng, nhịp thở > 30 nhịp/phút, lơ mơ, ngủ gà, hôn mê, vận động không chủ ý, tím tái. Tương ứng với bệnh đã vào phần huyết theo quan niệm y học cổ truyền
Giai đoạn này chủ yếu dùng các phương pháp hồi sức của y hoc hiện đại.
Những diễn tiến này tương đồng với quy luật truyền biến của ôn bệnh và lục kinh truyền biến của thương hàn
LẬP PHƯƠNG ĐIỀU TRỊ
Giai đoạn khoảng 10 ngày đầu:
Giai đoạn đầu, hay giai đoạn virus nhân lên trong cơ thể (khoảng 10 ngày đầu): Điều trị cần bổ chính khí, vệ khí để nâng cao khả năng chống đỡ của cơ thể với virus, kết hợp khu tà (điều trị nguyên nhân).
Pháp trị: Phù chính – khu tà
Bài thuốc phù hợp:
Bài thuốc: Ngọc bình phong tán
Thành phần, liều lượng:
Hoàng kỳ | 12-16g | Bạch truật | 10-12g |
Phòng phong | 12-16g |
Ý nghĩa: Hoàng kỳ giúp bổ chính khí, nâng cao yếu tố bảo vệ cơ thể; Phòng phong giúp loại trừ nguyên nhân gây bệnh (phong hàn, phong nhiệt); Bạch truật là thuốc bổ khí, kiện tỳ vị, giúp ăn uống ngon miệng, dễ tiêu hóa, vừa giúp bổ chính khí vừa giúp hấp thu để tăng cường dưỡng chất, điểm rất quan trọng trong điều trị bệnh nhân covid-19.
Gia giảm: Nên gia thêm vị thuốc có tính thanh nhiệt giải độc để tăng cường khả năng loại trừ virus như Xuyên tâm liên, Kim ngân hoa, Liên kiều, Bồ công anh… Nếu có các triệu chứng khác đi kèm hoặc bệnh khác đi kèm thì gia giảm phù hợp.
Cách dùng: Sắc uống hoặc tán nhỏ làm trà uống hàng ngày
Bài thuốc: Ngân kiều tán
Thành phần, liều lượng:
Kim ngân hoa | 10-12g | Liên kiều | 10-12g | |
Hoàng liên | 6-10g | Cát cánh | 10-12g | |
Bạc hà | 8-12g | Đạm trúc diệp | 10-12g | |
Xuyên tâm liên | 10-12g | Cam thảo | 6-10g | |
Thanh hao hoa vàng | 10-12g |
Ý nghĩa: Bài thuốc có tính thanh nhiệt giải độc cao, áp dụng phù hợp với bệnh nhân giai đoạn virus nhân lên và thể trạng bệnh nhân tốt
Gia giảm: Nếu thể trạng bệnh nhân yếu, gia thêm Hoàng kỳ, Nhân sâm để nâng cao chính khí.
Cách dùng: Sắc uống ngày 01 thang
Bài thuốc: Thanh phế bại độc thang
Thành phần, liều lượng:
Ma hoàng | 9g | Hạnh nhân | 9g | ||
Chích thảo | 6g | Sinh thạch cao | 15g | ||
Quế chi | 9g | Trạch tả | 9g | ||
Trư linh | 9g | Bạch truật | 9g | ||
Phục linh | 15g | Sài hồ | 16g | ||
Hoàng cầm | 6g | Bán hạ | 9g | ||
Sinh khương | 9g | Tử uyển | 9g | ||
Đông hoa | 9g | Xạ can | 9g | ||
Tế tân | 6g | Hoài sơn | 12g | ||
Chỉ thực | 6g | Trần bì | 6g | ||
Hoắc hương | 9g |
Ý nghĩa: Đây là bài thuốc được phối hợp từ 4 bài thuốc khác nhau: “Ma hạnh thạch cam thang”, “Xạ can ma hoàng thang”, “Tiểu sài hồ thang” và “Ngũ linh tản”. Bài thuốc này đã được nghiên cứu, thử nghiệm và điều trị cho bệnh nhân covid-19 tại Trung quốc. Với nghiên cứu đánh giá 97% hiệu quả và không chuyển từ nhẹ sang nặng
Cách dùng: Ngày sắc uống 1 thang, sắc uống 2 lần sáng và tối, uống sau bữa ăn 40 phút. Uống một liệu trình 3 ngày, nếu chưa hết triệu chứng thì dùng thêm một liệu trình 3 ngày nữa
Các bài thuốc khác:
- Mật ong pha nước ấm và chanh
- Xông hơi vùng mũi, miệng bằng nước sông sả ngày 1 lần
- Sử dụng thêm tỏi trong bữa ăn
Giai đoạn sau 10 ngày:
Đây là giai đoạn thường có viêm phổi và đông máu rải rác, hay bệnh đã vào đến phần dinh – khí.
Pháp trị: Phù chính – khu tà – bổ phế khí – lưu thông khí huyết
Bài thuốc: Thanh dinh thang
Thành phần, liều lượng
Sinh địa | 12-16g | Huyền sâm | 10-12g | |
Hoàng liên | 6-8g | Trúc diệp | 10-12g | |
Kim ngân hoa | 10-12g | Mạch môn | 10-12g | |
Đan sâm | 12-20g | Sừng trâu | 10-12g |
Gia giảm: Thêm cát cánh, địa long, xích thược, hoàng kỳ, nhân sâm. Nếu ăn
Ý nghĩa bài thuốc: Sinh địa, huyền sâm, hoàng liên, sừng trâu để thanh nhiệt; kim ngân hoa để khu tà; mạch môn, trúc diệp để bổ phế, long đờm; đa sâm, địa long, xích thược để lưu thông khí huyết; nhân sâm, hoàng kỳ để bổ chính khí.
Giai đoạn viêm phổi nặng và đông máu lan tỏa:
Dùng các biện pháp hồi sức của Y học hiện đại.
Kết luận:
Theo chỉ đạo của Bộ Y tế qua công văn số 1306/BYT-YDCT, ngày 17 tháng 3 năm 2020 về việc tăng cường phối hợp Y học cổ truyền trong hỗ trợ phòng và điều trị bệnh viêm đường hô hấp cấp do SARS-CoV-2 gây ra. Chúng tôi nhận thấy việc phối hợp sẽ nâng cao hiệu quả, vì thấy tính tương đồng giữa Y học cổ truyền và Y học hiện đại với nhiều đặc điểm liên quan đến virus gây dịch bệnh lần này. Chúng tôi cố gắng cụ thể hóa và lý luận dựa trên thực tế để có thể áp dụng cụ thể cho từng giai đoạn bệnh.